Do przemyślenia w deszczową niedzielę

Kiedy kilka lat temu kupowaliśmy lustrzankę, mogliśmy sobie pozwolić tylko na jeden obiektyw. Zależało nam na tym, aby był możliwie jasny i dlatego nie zdecydowaliśmy się kupować zestawu body z obiektywem z zoomem. Wybraliśmy obiektyw 50 mm ze stałą ogniskową. To znaczy, że nie ma zoomu. Jeśli chcesz coś przybliżyć albo oddalić, musisz się ruszyć z miejsca. Wielu ujęć w ogóle nie wykonasz tym obiektywem, w szczególności w miejscach, które nie pozwalają na oddalenie się od obiektu. Czyli w mieście.

Nie sądziłam, że ta wymuszona decyzja otworzy mi umysł na zrozumienie awangardy. Patrzenie na miasto przez pięćdziesiątkę pozwala dostrzec tylko bardzo małe i konkretne wycinki otoczenia. Czasami tylko detale. To uwypukla fakt, że miasto w dużej mierze składa się z kątów prostych. Drogi, budynki, mosty, skrzyżowania – sprawne funkcjonowanie miasta wymaga kątów prostych.

Tak więc nowoczesność, industrializm, rozwój miasta są warunkiem zaistnienia treści awangardy w malarstwie i fotografii. Z drugiej strony sposób patrzenia na nie, a tym samym także sposób odzwierciedlania ich, jest także uwarunkowany rozwojem technologicznym – obiektywem aparatu albo kamery. Treść i forma płyną z jednego źródła.

Spójrzcie na te obrazy Hoppera. Ich perspektywa jest jakby z takiego właśnie obiektywu:

Dodatkowo, trzy z czterech powyższych obrazów są takim ujęciem z kamery na wysięgniku. To bardzo nowoczesne ujęcia.

No i ten akt!

Obraz elektryzujący, magnetyzujący i hipnotyzujący. 

Przynajmniej dla mnie i już wyjaśniam, dlaczego.

Z obrazów Hoppera biją samotność, wyobcowanie. Krzyczy z nich cisza. To są zamrożone chwile jak owady zatopione w ciekłej żywicy. Niepokojące nie tylko dlatego, że odbiorca zdaje się podglądać przedstawione postaci. Dla nas żyjących już w przyszłości, wiedzących z czym się je ponowoczesność/płynną nowoczesność, dyskomfort wywołuje pewien dysonans, który być może w chwili powstania tych obrazów jeszcze nie był tak widoczny. Mam na myśli zbieg czasu i czynności. Hopper przedstawia swoje postaci często w świetle sugerującym godziny poranne albo południe. Są to (często nagie) kobiety będące fizycznie w pomieszczeniu, a jednak nieobecne – zatopione w myślach bądź lekturze, zapatrzone w dal, palące papierosa. Wydłużone w wieczność krótkie chwile intymności. 

I teraz ten dysonans: kto z nas ma obecnie czas (i miejsce), aby około południa stanąć sobie nago w oknie i kontemplować swoje jestestwo? 

Gdzie zazwyczaj jesteśmy około jedenastej rano i co wtedy robimy? 

Czy ktoś dzisiaj celebruje poranek/południe/jakąkolwiek część dnia? 

I jeszcze jedna obserwacja. Akty Hoppera sugerują świadomość i podmiotowość ciała. Stojąca nago przed oknem, delektująca się papierosem  kobieta  sygnalizuje nam pewność siebie, akceptację swojego ciała, a także zgodę na przyjemności, które ciało może jej dać (papieros, seksualność, ale także ciepłe promienie słońca padające na skórę poprzez okno). Ten akt to jedność ciała i umysłu. To pozwalanie sobie na posiadanie ciała i oddawanie mu tego, czego ono potrzebuje (chociażby snu – patrz niezasłane łóżko). 

No i jak to jest z tym ciałem w płynnej rzeczywistości? Jest narzędziem pracy. 

Ponowoczesność wymusza na człowieku oddzielenie umysłu od ciała. Aby nie utonąć w płynnej nowoczesności należy mentalnie odciąć się od niego i traktować własne ciało jak obiekt zewnętrzny, a nie część nas. Ciało musi działać, abyśmy mogli przeforsować to, co nam nakazuje umysł – długie dni pracy, krótki sen, posiłki w pośpiechu (często bardzo niskiej jakości zapychacze, a nie prawdziwe pożywienie). Jednocześnie otacza nas kult ciała. I nie jest to wcale paradoks, gdyż obecnie ciało jest traktowane jak maszyna. Kanciaste kształty muskułów na profilach Instagramowych trenerek (dzisiejszych autorytetów wielu młodych kobiet) przywodzą na myśl geometryczne kształty obrazów awangardy i fascynację ówczesnych artystów maszyną i postępem. 

 Fernand Léger, "La roue rouge"

Katarzyna Kobro, "Rzeźba abstrakcyjna 2"

Wyobrażacie sobie shitstorm, jaki na Pudlu wywołałaby kobieta o sylwetce jak z aktu Hoppera...

Interesująca jest też interpretacja tego obrazu pod kątem feministycznym. Ewidentnie widzimy tu człowieka wyzwolonego, ale także kobietę wyzwoloną. Mówi nam o tym nie tylko jej stosunek do własnego ciała, ale – o wiele wyraźniej - właśnie powyższy zbieg czasu i miejsca. Osoba ta nie podlega konwenansom i nie jest więźniem czasu i narzuconych sobie obowiązków i czynności. Porzucone niedbale przed łóżkiem buty na obcasie mogą wskazywać na nocny tryb życia. Niezasłane łóżko mówi nam o niekierowaniu się przymusami z zewnątrz. Sam fakt, że kobieta o poranku ma czas na tę chwilę zamyślenia, to manifest jej wolności. Raczej nie jest mężatką (łóżko jednoosobowe) i nie spieszy jej się do domowego kieratu (zamiast najpierw pościelić łóżko, podążyła za promieniami słońca i uciechami nałogu, a więc słucha siebie i nie jest niczyim sługą), a jednocześnie najwidoczniej nie pracuje w trybie konwencjonalnym from 9 to 5. W innym wypadku na pewno ten poranek nie byłby tak niespieszny. Ok, może jest na wakacjach? Za oknem widzimy odludzie, to fakt. Ale my w naszej płynnej nowoczesności nawet na wakacjach rzadko pozwalamy sobie na takie chwile. Turcja, Egipt, żagle, rafting, ludzie, ludzie, facjata, melanż, ludzie. 

Kto dziś jeździ samotnie na wakacje, żeby sobie porozmyślać? (kawka we framudze to tylko Kuchen)

Mówicie: „Nie rozumiem sztuki nowoczesnej.”

Ja mówię: ”Powieście sobie ten akt nad łóżkiem, tak jak kiedyś plakat Majkela Dżeksona, i rozmyślajcie nad nim każdego dnia.”

Sztuka zmienia świat.

@aBSio: Wszystkiego najlepszego! Bardzo polecam aktualną wystawę o Peiperze w Narodowym. Poniższe zdjęcie oraz zdjęcie rzeźby Kobro są właśnie stamtąd.

Po wystawie - bezglutenowa zapiekanka po drugiej stronie ronda. 

@Agussiek - ostatnio zauważyłyśmy te zapiekanki, no i byłam tam tydzień temu. Pycha! (Teraz na wiosce Warszawa kojarzy mi się z Tobą, bo Ty najwięcej się ze mną po niej szlajasz. Tęskno mi, tęskno...)

Robert Delaunay, "Widok na miasto"